Nooit uit de lade geweest 7

Twee aquarellen van hetzelfde stapeltje als het donker-lichte Chartres interieur. Beide met paradoxale titels: Hemellichaam en Wereldziel. 

Hemellichaam, 1996

De cirkelvormige vlek in het midden heeft inderdaad wel iets van wat wij hemellichamen noemen, de maan, een van de planeten of verre sterrenstelsels. Foto's gemaakt met de Hubble Space Telescope, in die jaren gepubliceerd, tonen dit soort beelden, uit kleine en grote vierkanten samengesteld (onze computerschermen hebben ons daarmee inmiddels vertrouwd gemaakt, pixels). Ik verbaasde me toen over dat wonderlijke woord hemellichaam, samenstelling van hemel en lichaam. Bij 'lichaam' denk ik toch vooral aan het materiële omhulsel waarin ik leef, noem het liever geen 'ding'. 'Hemel' is wat je ziet als je naar boven kijkt, vooral 's nachts. Of voor velen die daarin geloven het 'hierna'.

Even tussendoor, beste lezer van mijn blog, je merkt dat mijn verhaal nogal filosofisch wordt. Misschien lees je liever berichten uit de werkplaats, over papier, gereedschappen, verf en over hoe ik te werk ga. Lees rustig door, dat komt straks. Eerst nog over de wereldziel en Plato. Want zo gaat dat ook in mijn werkplaats. Mijn hoofd staat daar niet stil, ik zie onder mijn handen zich van alles voltrekken, veel daarvan geeft me te denken. Zonder dat denken zou mijn werk er niet zijn.

Wereldziel, 1994

Zo mogelijk nog wonderlijker dan hemellichaam is het woord wereldziel. Ik las het in Plato's verhandeling over de schepping in zijn Timaeus. Wereld en ziel samen een woord vormend. Ik denk dan meteen aan het dode en levende samengevoegd. Dat is ook precies wat ik als kunstenaar ook wens te bewerkstelligen. De stof bezielen, in mijn geval het papier en de verf. Zo vreemd is dat idee voor de meesten van ons niet, als het over kunst gaat. De ziel van een kunstwerk is een gangbare uitdrukking. Dus als ik dan bij Plato lees over de schepping van de wereldziel dan gaat mijn aandachtsniveau naar honderd procent. Na een betoog over verhouding van lichaam en ziel en welke eerbiedwaardiger is, over de onderscheiding van het Ene en het Andere, volgt een precieze beschrijving van hoe de schepper te werk ging. Dan lees je:

Ziehier hoe Hij die verdeling aanvatte: Hij begon eerst met één deel van het geheel af te nemen, vervolgens nam hij er een ander af, dubbel zo groot; dan weer een derde, anderhalf maal zo groot als het tweede en dus het driedubbele van het eerste; het vierde was het dubbele van het tweede; het vijfde, het driedubbele van het derde; het zesde, het achtvoudige van het eerste; het zevende, het 27-voudige van het eerste.

Uit: Plato, Timaeus, 35bc

En zo gaat Plato nog even door met .... WISKUNDE! Zonder de noten bij de tekst zelfs met honderd procent aandacht nauwelijks te volgen. Maar wel uiterst prikkelend, want ik kon het lezen als recept voor een tekening. Ik heb er verschillende gemaakt. In de aquarel hierboven is er een zichtbaar,  de verdeling 1-3-9-27 die zich naar buiten uitbreidt als een groeistructuur. En wat zie je aan de randen in de vloeiende en drogende aquarelverf? Een zelfde zich steeds vertakkende groeiende structuur. De activiteit van de Schepper die Plato mathematisch beschrijft lijkt zich al schilderend onder mijn handen in een organische vorm te voltrekken. Dat doet me aan een uitspraak van Paul Klee denken: "De schepping voltrekt zich voortdurend".

Als ik dit zie gebeuren in een aquarel, dat het werk zichzelf maakt, dan hoef ik alleen maar te besluiten 'nu is het klaar'. Vandaar dat deze aquarel zo doorzichtig gebleven is, "echt een aquarel" zou de liefhebber van het genre kunnen zeggen. Dit in tegenstelling tot wat ik in die tijd deed, dóór werken, zoveel lagen over elkaar schilderen als het papier verdragen kon. Daarvan is de Hemellichaam-aquarel een goed voorbeeld. De structuur van de vierkantjes is mijn vertaling van de al genoemde vierkanten die ik zag in de samengestelde foto's van de Hubble telescoop, maar ze zijn nog meer het resultaat van een klevend gaas dat ik ben gaan gebruiken bij het schilderen. Ik kon daarmee voorkomen dat ik, bij het opbrengen van de zóveelste laag, met de bewegingen van mijn penseel de eronder liggende lagen er doorheen zou smeren. Na droging haalde ik dan dat gaas er af en bleef het raster zichtbaar.

Deze maand

  • Hemellichaam, 1996
  • aquarel op handgeschept papier (Fabriano)
  • 29,6 x 25,5 cm
  • € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
  • deze maand € 500,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)

en

  • Wereldziel, 1994
  • aquarel op handgeschept papier (Moulin Richard de Bas)
  • 36,3 x 27,2 cm
  • € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
  • deze maand € 500,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)