Nooit uit de lade geweest 9

De aquarellen die nooit uit de lades zijn geweest liggen niet alleen daar. Ze zitten ook in mijn hoofd. Alhoewel, vandaag, gericht op zoek naar een bepaalde aquarel, kwam ik werken tegen die "ik nog nooit gezien had". Oude aquarellen, sommige meer dan vijfentwintig jaar, die ik later opnieuw onder handen nam. Er overheen werkte, niet alleen met verf, plakte er fragmenten van reproducties in. Hier uit Vermeers Gezicht op Delft.

Gezicht op Delft - Het geel van Proust; collage en aquarel, 2005-2011

Vanzelfsprekend omdat ik dit een van de mooiste schilderijen vind ooit. De schildering die ik weer over die collage maakte heeft iets van doen met de reflectie op het water van stad en lucht in de Vermeer. De uitgesproken keuze voor het okergeel zal meer te maken hebben met het beroemde fragment waarin Marcel Proust het stukje gele muur in dit schilderij beschrijft.

Juist gisteren verscheen bij Uitgeverij Vantilt Het geel van Marcel Proust van Mieke Bal. Een titel alleen al waar ik hebberig van word. Het zou goed kunnen dat dit boek, dat ik nog niet eens gezien heb maar dat wel in mijn hoofd al rondzingt, teweeg heeft gebracht dat ik "de aquarel die ik nog nooit gezien had" nu wel ineens zie. Zie dat het een werk is dat de lade uit mag.

Ik zou bijna aan het jaartal van het maken 2019 toe kunnen voegen. Zien dat het werk goed is, dat is het eigenlijke moment van af maken. Ook al is dat jaren nadat je het gemaakt heb. Het werk is nog niet gesigneerd en gedateerd, wat ik wel altijd doe met werk dat de deur uit gaat. Daarmee heb ik de vrijheid voor het volgende:

Gezicht op Delft - Het geel van Proust (andersom); collage en aquarel, 2005-2011

Wil je dit werk verwerven, dan kies jij ervoor wat de onderzijde van het werk wordt. Daar plaats ik de signatuur en datering.

Deze maand

  • Gezicht op Delft - Het geel van Proust, 2005-2011
  •               of
  • Gezicht op Delft - Het geel van Proust (andersom), 2005-2011
  • aquarel en collage op handgeschept papier (Moulin Richard de Bas)
  • 35,6 x 53,1 cm
  • € 1500,- (galerieprijs), € 1125,- (atelierprijs)
  • deze maand € 750,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)

Nooit uit de lade geweest 8

Dat de Schepping zich voortdurend voltrekt, leerde ik van Paul Klee. Vorige maand werd dat zichtbaar in de aquarel Wereldziel. Het is vooral bij het aquarelleren dat je als schilder getuige bent van een scheppingsproces. Zeker als je de aquarelverf met overvloedig water gebruikt. Het bezinken van de zwaardere verfstoffen, het vloeien van het kleurige water waarin zich stroompjes vormen, het samentrekken van pigmenten tot eilandjes in het water, het soms met scheurtjes opdrogen van de verf. Om het in bijbelse termen te zeggen, het is alsof "Gods geest boven de wateren zweeft". 

Nadat ik vanaf 2006 zo'n jaar of zes werkte naar aanleiding van het laatste bijbelboek, De openbaringen van Johannes, begon ik in 2012 met het eerste boek: GenesisToegespitst op het eerste hoofdstuk waarin de schepping beschreven wordt.

Laat de aarde groen doen groeien, 63 x 82,4 cm.

De aquarel van deze maand is nooit 'uit de lade geweest', op de website staat die wel. Van de tien aquarellen die daar te zien zijn, zijn er vier met een opvallende compositie met het zwaartepunt in de rechterbovenhoek.

Aanleiding daarvoor was een boek dat ik in die tijd kreeg: Dr. Med. Kaspar Appenzeller, Die Genesis im Lichte der menschlichen Embryonalentwicklung. Eerlijk gezegd ging de inhoud daarvan mij ver boven de pet. Maar.... achterin dat boek staat het eerste hoofdstuk van Genesis. In het Hebreeuws. Hieronder de eerste pagina.

Eerste pagina van het boek Genesis in het Hebreeuws

Ik kan dat natuurlijk niet lezen, toch werd ik er zeer door getroffen. Alles is andersom als wat ik gewend ben. Het boek begint 'achteraan' en de eerste bladzijde staat aan de linkerkant in plaats van rechts. De leesrichting is van rechts naar links. Hebben wij leren schrijven óp een lijntje, de Hebreeuwse letters hangen als het ware onder een lijn.

Daar wilde ik iets mee. Eerst probeerde ik iets met de vorm van de volkomen vreemde lettertekens, maar wees dat direct af. Dat zou alleen maar leiden tot nabootsing.

De concentratie van de compositie in de rechterbovenhoek, alsof daar vandaan iets het beeld binnenkomt was een geschikte vertaling. Wij zijn gewend een beeld te lezen alsof het een tekst is, van links naar rechts. Bij deze compositie voelt het alsof er iets in het beeld naar je toekomt.

In de aquarel van deze maand heb ik zelfs tekst uit Genesis geschreven. Van rechts naar links, spiegelbeeldig. Met de linkerhand valt dat reuze mee.

Deze maand

  • Laat de aarde groen doen groeien, 2013
  • aquarel op handgeschept papier (Moulin Richard de Bas)
  • 63 x 82,4 cm
  • € 2250,- (galerieprijs), € 1725,- (atelierprijs)
  • de aquarel is gemonteerd op 10 mm. dik foamboard en kan zonder lijst opgehangen worden
  • deze maand € 1150,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)

Nooit uit de lade geweest 7

Twee aquarellen van hetzelfde stapeltje als het donker-lichte Chartres interieur. Beide met paradoxale titels: Hemellichaam en Wereldziel. 

Hemellichaam, 1996

De cirkelvormige vlek in het midden heeft inderdaad wel iets van wat wij hemellichamen noemen, de maan, een van de planeten of verre sterrenstelsels. Foto's gemaakt met de Hubble Space Telescope, in die jaren gepubliceerd, tonen dit soort beelden, uit kleine en grote vierkanten samengesteld (onze computerschermen hebben ons daarmee inmiddels vertrouwd gemaakt, pixels). Ik verbaasde me toen over dat wonderlijke woord hemellichaam, samenstelling van hemel en lichaam. Bij 'lichaam' denk ik toch vooral aan het materiële omhulsel waarin ik leef, noem het liever geen 'ding'. 'Hemel' is wat je ziet als je naar boven kijkt, vooral 's nachts. Of voor velen die daarin geloven het 'hierna'.

Even tussendoor, beste lezer van mijn blog, je merkt dat mijn verhaal nogal filosofisch wordt. Misschien lees je liever berichten uit de werkplaats, over papier, gereedschappen, verf en over hoe ik te werk ga. Lees rustig door, dat komt straks. Eerst nog over de wereldziel en Plato. Want zo gaat dat ook in mijn werkplaats. Mijn hoofd staat daar niet stil, ik zie onder mijn handen zich van alles voltrekken, veel daarvan geeft me te denken. Zonder dat denken zou mijn werk er niet zijn.

Wereldziel, 1994

Zo mogelijk nog wonderlijker dan hemellichaam is het woord wereldziel. Ik las het in Plato's verhandeling over de schepping in zijn Timaeus. Wereld en ziel samen een woord vormend. Ik denk dan meteen aan het dode en levende samengevoegd. Dat is ook precies wat ik als kunstenaar ook wens te bewerkstelligen. De stof bezielen, in mijn geval het papier en de verf. Zo vreemd is dat idee voor de meesten van ons niet, als het over kunst gaat. De ziel van een kunstwerk is een gangbare uitdrukking. Dus als ik dan bij Plato lees over de schepping van de wereldziel dan gaat mijn aandachtsniveau naar honderd procent. Na een betoog over verhouding van lichaam en ziel en welke eerbiedwaardiger is, over de onderscheiding van het Ene en het Andere, volgt een precieze beschrijving van hoe de schepper te werk ging. Dan lees je:

Ziehier hoe Hij die verdeling aanvatte: Hij begon eerst met één deel van het geheel af te nemen, vervolgens nam hij er een ander af, dubbel zo groot; dan weer een derde, anderhalf maal zo groot als het tweede en dus het driedubbele van het eerste; het vierde was het dubbele van het tweede; het vijfde, het driedubbele van het derde; het zesde, het achtvoudige van het eerste; het zevende, het 27-voudige van het eerste.

Uit: Plato, Timaeus, 35bc

En zo gaat Plato nog even door met .... WISKUNDE! Zonder de noten bij de tekst zelfs met honderd procent aandacht nauwelijks te volgen. Maar wel uiterst prikkelend, want ik kon het lezen als recept voor een tekening. Ik heb er verschillende gemaakt. In de aquarel hierboven is er een zichtbaar,  de verdeling 1-3-9-27 die zich naar buiten uitbreidt als een groeistructuur. En wat zie je aan de randen in de vloeiende en drogende aquarelverf? Een zelfde zich steeds vertakkende groeiende structuur. De activiteit van de Schepper die Plato mathematisch beschrijft lijkt zich al schilderend onder mijn handen in een organische vorm te voltrekken. Dat doet me aan een uitspraak van Paul Klee denken: "De schepping voltrekt zich voortdurend".

Als ik dit zie gebeuren in een aquarel, dat het werk zichzelf maakt, dan hoef ik alleen maar te besluiten 'nu is het klaar'. Vandaar dat deze aquarel zo doorzichtig gebleven is, "echt een aquarel" zou de liefhebber van het genre kunnen zeggen. Dit in tegenstelling tot wat ik in die tijd deed, dóór werken, zoveel lagen over elkaar schilderen als het papier verdragen kon. Daarvan is de Hemellichaam-aquarel een goed voorbeeld. De structuur van de vierkantjes is mijn vertaling van de al genoemde vierkanten die ik zag in de samengestelde foto's van de Hubble telescoop, maar ze zijn nog meer het resultaat van een klevend gaas dat ik ben gaan gebruiken bij het schilderen. Ik kon daarmee voorkomen dat ik, bij het opbrengen van de zóveelste laag, met de bewegingen van mijn penseel de eronder liggende lagen er doorheen zou smeren. Na droging haalde ik dan dat gaas er af en bleef het raster zichtbaar.

Deze maand

  • Hemellichaam, 1996
  • aquarel op handgeschept papier (Fabriano)
  • 29,6 x 25,5 cm
  • € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
  • deze maand € 500,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)

en

  • Wereldziel, 1994
  • aquarel op handgeschept papier (Moulin Richard de Bas)
  • 36,3 x 27,2 cm
  • € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
  • deze maand € 500,-  (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)