Nooit uit de lade geweest 4
In de 14de canto van Dante's Paradiso verschijnt een kruis met vier even lange armen. Bij het werken aan mijn aquarellen naar de Divina Commedia kon ik niet om dat beeld heen. Een buitengewoon beladen beeld, symbool van het lijden en sterven van Christus. Bovendien lastig in een schilderij te verwerken door zijn dwingende symmetrische vorm. Mijn oplossing voor dat laatste zie je in de aquarel met het blauwe kruis uit de Dante-serie. Door het vermijden van de symmetrie wordt het beeld wat beweeglijker.
Een paar jaar later schilderde ik een serie naar aanleiding van de Christuspassie. Door de schuine penseelstreekjes is het kruis nog dynamischer. Ik noem het daarom 'kruisiging'. Het gaat niet om een ding maar om een gebeurtenis.
De keus voor het bloedrode rood is ingegeven door juist de lading van de gebeurtenis van de kruisiging. De rode verf is zo overvloedig opgebracht dat in het donkerste gedeelte zich een open barstende korst vormde. Alsof het de verf is die lijdt.
Het idee om aquarellen te maken naar aanleiding van de Christuspassie heeft zijn bodem in mijn liefde voor de passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Ik durfde er nooit aan te beginnen omdat ik geen mogelijkheid zag het lijden tot abstracte schilderijen te transformeren. Bij een bezoek aan de basiliek Sainte Marie Madeleine in Vézelay werd ik getroffen door de kruiswegstatie. Veertien houten kruizen, zo'n twee meter hoog, op de grond geplaatst in de zijbeuken van de basiliek. Door de maat en vooral door de plaatsing op de grond stond je oog in oog met het kruis en werd het 'jouw' kruis. Ik was juist bezig met grote aquarellen van ongeveer dezelfde maat en zag meteen mogelijkheden hier iets mee te doen (over de geschiedenis van die kruisweg van Vézelay vond ik hier een interessante tekst). Mijn passie-aquarellen werden om vooral praktische redenen veel kleiner. Destijds heb ik verzuimd er foto's van te laten maken. Daarom was ik aangenaam verrast dat ik van De kruisiging wel een dia aantrof in mijn archief. Die verrassing deel ik graag in deze Nooit uit de lade geweest blog. Bij wijze van uitzondering, want deze aquarel is namelijk wel een aantal keer op tentoonstellingen geweest.
In mijn atelier is een hoekje met een kleine collectie kruizen. De vier houten sculpturen zijn van mijn grootvader August Klawer (1883-1969), de kleinste maakte hij voor mijn 1ste H. Communie. De polaroidfoto is er een uit een project van collega Bart Drost. De andere zijn van mijn eigen hand. Hieronder een bijzonder verhaal over de drie kruisjes in het kleine kistje:
Op 6 april 2007 liep ik met onze dochter Eva, toen acht jaar oud, langs de Waal. Raapte een klein glinsterend kruisje van een rozenkrans op. "Toevallig dat ik dat juist vandaag op Goede Vrijdag vind!"
De dag erna, met de hond in het Roodslag, een smalle strook bos tussen ons huis en de rivier, midden op het pad vind ik het bruin geëmailleerde kruisje. Wonderlijk toeval, op Stille Zaterdag het lege kruis. Opgewonden kom ik ermee thuis. "Benieuwd wat ik morgen vind."
Op Pasen vind ik niks.
8 april, 2de Paasdag, werkend in de tuin raap ik een kruisvormig stukje klei op, gevallen uit het profiel van mijn schoenzool. Tenminste, dat denk ik. Met de nagel van mijn duim voel ik eraan, het blijkt opnieuw een kruisje te zijn. Het brokje klei dat er door de druk van mijn nagel afspringt vang ik nog net op. Bewaar het. Het ligt nu rechtsonder in het sigarenkistje waarin de drie kruizen naast elkaar hangen. Een klein stukje klei als beeld voor de opstanding.
Deze maand...
- De kruisiging, 1991
- aquarel op handgeschept papier (Meirat)
- 36,2 x 26,2 cm
- € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
- deze maand € 500,- (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)
Nooit uit de lade geweest 3
Soms blijkt een werk een sleutelrol te vervullen, is het de aanzet voor een nieuwe stap. Zo ook de aquarel Notre-Dame de Chartres. Het is er een uit de serie met tekeningen van kristalvormen, net als 'de aquarel van januari'. Bovenin is nog iets te ontwaren van de lijnen van zo'n tekening. Omdat deze aquarel maar niet wilde deugen verdween het beeld uiteindelijk bijna helemaal onder een paar zwarte* penseelstreken.
*( Voor wat ik zwart noem, gebruik ik nooit zwarte verf, het is altijd een menging van donkere kleuren. In dit geval indigo en sepia.
Tot mijn verrassing verscheen onderaan, waar het donker de onderliggende kleur niet helemaal bedekt, het silhouet van de kathedraal van Chartres met de twee ongelijke torens van de westgevel en de nooit gerealiseerde hoogste vieringtoren**. Een door het toeval aangereikt geschenk. De magie van het licht dat de steen doordringt in de kristallen zag ik ineens op een andere schaal terug in de Gotische kathedraal. Kan in een kristal het oog door dringen in de steen, bij de kathedraal kun je er in rondwandelen! Chartres met zijn nog Middeleeuwse glas in lood vensters, waar in het donker het licht gekleurd binnenkomt, is de mooiste Gotische kathedraal die ik ken.
Deze aquarel is het begin geweest van een omvangrijke reeks geïnspireerd op Chartres' kathedraal. Dertien daarvan staan gereproduceerd in mijn boek Lood-Goud en enkele andere elders op de website. In de komende maanden zal ik er een uit de lade opdiepen.
**( De kathedraal van Salisbury heeft wel zo'n vieringtoren, maar geen torens in de westgevel.
- Notre-Dame de Chartres, 1991
- potlood en aquarel op handgeschept papier (Moulin Richard de Bas)
- 36,5 x 26,4 cm
- € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
- deze maand € 500,- (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)
Nooit uit de lade geweest 2
In 1989, ik had het werk aan de aquarellen naar Dante's Divina Commedia afgerond, werd ik getroffen door de gedichten van Ida Gerhardt. In haar bundel Het levend monogram staan enkele gedichten met de titel in het Latijn of het Grieks. Talen die ik niet kan lezen, de Griekse letters zijn mij zelfs vreemd. Een prachtig vers met wonderlijk gevormde lettertekens erboven uit die bundel is:
Ik had werkelijk geen idee wat dat woord zou kunnen betekenen of hoe je het uitspreekt, met de kelkvorm van de eerste letter, de prachtig gevormde Y (ja, achteraf duidelijk wat we de Griekse Y noemen) en de afsluiting van de mij wel vertrouwde X en H maar op een onuitspreekbare plaats in het woord. Gerhardt's toelichting achterin de bundel loste het raadsel voor me op en maakte het door de meerdere betekenissen van het woord nog mooier.
Het resulteerde in een reeks aquarellen met die schitterende raadselachtige lettervormen als blinddruk in het papier geperst, vóór het schilderen zodat in het door de letters gevormde reliëf de vloeiende waterverf zich verzamelt. Het is vergelijkbaar met hoe ik de tekening met het zachte potlood gebruikte in de aquarel van de vorige maand. Een schilderproces waarbij ik de verf vrij laat stromen en drogen, maar toch enigszins stuur door de potloodlijnen of het reliëf van de blinddruk.
Hieronder een van die aquarellen. Was nog nooit uit de lade!
Toen ik ontdekte hoe het voor mij geheimzinnige woord uitgesproken wordt en dat ik het eigenlijk al lang kende omdat wij het in onze taal ook gebruiken was ik eerlijk gezegd wat teleurgesteld. Maar wat blijft is dat de Oude Grieken het woord psyche gebruikten voor zowel ziel als vlinder.
- PSYCHE, 1989
- blinddruk en aquarel op handgeschept papier (Fabriano)
- 39,2 x 29,3 cm
- € 1000,- (galerieprijs), € 750,- (atelierprijs)
- deze maand € 500,- (incl. 9% BTW, deze aanbieding geldt voor het niet ingelijste werk tot volgende maand een nieuw werk aangeboden wordt)